به گزارش مشرق، گوینده اخبار رادیو اعلام می‌کند؛ فردا تمام مدارس تهران و تعدادی از شهرها که در خطر آلودگی هوا هستند تعطیل است. راننده تاکسی از آینه جلو ماشین نگاهی به من می‌اندازد و می‌گوید: «بازم الکی تعطیل کردن! آخه کدوم بچه خونه می‌مونه! فقط از این تعطیلات می‌مونه پول کلاس خصوصی که آخرسر باید بابت این همه عقب افتادگی از جیب منِ پدر بره.»
خیابان‌ها به نسبت روزهای قبل کمی خلوت‌تر است. به گمانم طرح زوج و فرد از درب منازل توانسته تعدادی از خودروها را در خانه نگه دارد، اما تعطیلی مدارس که نتوانست دانش‌آموزان را در خانه نگه دارد.
جالب است؛ در این چند روزی که مدارس را برای آلودگی هوا تعطیل کرده‌اند، بیش از هر روز دیگری می‌توان در ساعات قبل‌ازظهر بچه‌ها را در خیابان دید! عده‌ای به همراه مادران خود راهی بازار و خرید هستند؛ عده‌ای دیگر هم از فرصت تعطیلات پی‌درپی استفاده کرده‌اند و در طی چند روز در کوچه‌های محله‌شان لیگ فوتبال گذاشته‌اند. از ساعات صبح که بگذریم بسیاری از خانواده‌ها، اوقات بعد از مدرسه را برای بچه‌ها با کلاس‌های ورزشی، زبان و... پر کرده‌اند و همه ما می‌دانیم که حتی با تعطیلی مدارس نیز این کلاس‌ها تعطیل نخواهند شد و بچه‌ها را راهی کوچه و خیابان زیر آسمان آلوده شهر می‌کنند.
تجویز مسکن تعطیلی مدارس برای آلودگی هوا
ظاهرا تنها قشر آسیب‌پذیر در جریان آلودگی هوا دانش‌آموزان مقطع ابتدایی و پیش دبستانی هستند و به محض آلودگی با تعطیلی مدارس مقطع ابتدایی رو به رو می‌شویم.
به سراغ یکی از مناطق آموزش و پرورش شهر تهران می‌رویم که ساکنان آن آلودگی هوا را با شدت بیشتری احساس می‌کنند. پای گفت‌وگو با معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش منطقه ۱۸ تهران می‌نشینیم. نسرین توکلی پیرامون موضوع تعطیلات مقطعی مدارس ابتدایی برای آلودگی هوا می‌گوید: «تعطیلی مدارس یک مسکن برای آلودگی هواست و ماندگاری ندارد، چرا که با تعطیلی مدارس ابتدایی، والدین و سایر دانش‌آموزان روند معمول خود را دارند.»
وی معتقد است با وجود اینکه امروزه شرایط زندگی مردم به گونه‌ای است که در اکثر خانواده‌ها هر دو والدین در طول روز سر کار می‌روند، با تعطیلی مدارس ابتدایی والدین ناچار به همراه بردن فرزندان خود و بعضا نرفتن به سر کار هستند.
توکلی در حالی که تعطیلات را چالش برانگیز می‌داند، می‌گوید: «برای والدین وظایفی که در برابر فرزندانشان دارند به مراتب مهم‌تر از کارشان است. بنابراین با تعطیلی مدارس ابتدایی، والدین یا مجبور به گرفتن مرخصی می‌شوند که این مرخصی ناخواسته بر بازده کاریشان و نیز اقتصاد ضربه وارد می‌کند و یا به دنبال گرفتن مرخصی و سر رفتن حوصله بچه‌ها مجبور خواهند بود، آنها را با خودرو شخصی به مراکز خرید ببرند. حالت سوم آسیب‌زای دیگری هم وجود دارد که عملا تعطیلی مدرسه را به عنوان راهکاری برای مهار آلودگی هوا لوث می‌کند و آن بردن فرزندان به سر کار والدین است که هم فرسودگی دانش‌آموزان را از بابت رفت‌و آمدها، حضور در فضای کار و... به دنبال دارد و هم از حجم آلودگی‌ها و ترددها کاسته نمی‌شود.»
با وجود آنکه نتایج مطلوبی از تعطیلات مقطعی مدارس حاصل نشد؛ مسئولین امرتصمیم بر آن گرفتند که طرحی را با عنوان تعطیلات زمستانه مدارس به مرحله اجرا برسانند. در این طرح بنا بر آن است که آغاز مدارس یک ماه زودتر و به همراه تعطیلی یک ماهه از اواسط آذر تا اواسط دی باشد. با وجود آنکه آموزش و پرورش ارگان مربوط به اجرای طرح می‌باشد، اما کارشناسان آموزش پرورش هنوز اظهار بر آن دارند که هیچ‌گونه نظرخواهی در این زمینه از آنها نشده است.
معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش منطقه ۱۸ تهران پیرامون طرح تعطیلات زمستانه می‌گوید: «چند سالی است که با توجه به نقشه راه موجود در آموزش ابتدایی، طی یک برنامه‌ریزی هماهنگ، مدارس از شهریورماه آغاز به کار می‌کنند و اگر بتوان با تامل بیشتر، برنامه‌ریزی دقیقی در شهرهایی همانند تهران - که در فصل زمستان با مشکل آلودگی هوا روبه‌رو هستند- انجام شود این امکان وجود دارد که طرحی مبنی بر آغاز زودتر و تعطیلی یک ماهه برای مدارس به اجرا برسد.»
توکلی طرح تعطیلات زمستانه را به نسبت تعطیلی مقطعی مدارس مطلوب‌تر می‌داند و ادامه می‌دهد: «به این شکل، اولیا قادر به برنامه‌ریزی معین و چاره‌اندیشی برای این دوره تعطیلات خواهند بود.»
نسرین توکلی در پایان کلامش ضمن اشاره به بحث فرهنگ‌سازی مقابله با آلودگی هوا می‌گوید: «رسانه‌های جمعی، همایش‌ها و... عناصری هستند که با همکاری آموزش و پرورش می‌توانند در طول سال وارد عمل شوند تا دانش‌آموزان خود به عنوان متولیان این امر در هر خانواده نکات مربوط به کاهش آلودگی هوا را برای والدین یادآور شوند.»
تعطیلی یک ماهه دانش‌آموزان، سکته بزرگ تحصیلی
در میان گفت‌وگو با برخی از فرهنگیان درخصوص تعطیلات زمستانه و بازگشایی زودتر از موعد در تابستان به نکته‌ای پی می‌بریم. وقتی از برخی معلمان در مورد آسیب‌های ممکن در پی تعطیلات زمستانه می‌پرسم، معترضانه می‌گویند: «اصلا مگه معلم جز تعطیلات تابستانی چه دارد که آن را هم از او بگیرند!؟»
سعید کریمی، مدیر دبستان شهید قدوسی منطقه ۱۸ تهران در حالی که معتقد است آلودگی هوا با تعطیلی مدارس کاهش نمی‌یابد، می‌گوید: «این تصور که با تعطیلی مدارس ابتدایی ماشین‌ها کمتر از خانه خارج می‌شوند، کاملا اشتباه است؛ چرا که امروزه حتی افراد برای خریدهای کوچک و دم دست هم از ماشین استفاده می‌کنند و علاوه‌بر آن سرویس‌های مدارس هم برای ایاب و ذهاب دانش‌آموزان مقاطع مختلف کار می‌کنند که با تعطیلی مقطع ابتدایی به کار معمول خود برای ایاب و ذهاب دانش‌آموزان سایر مقاطع ادامه می‌دهند.»
وی همچنین درخصوص طرح تعطیلات زمستانه می‌گوید: «قبل از اجرای این طرح باید به این موضوع توجه شود که دانش‌آموزان خصوصا دانش‌آموزان مقطع ابتدایی عملا ۴ روز آموزشی دارند، چرا که ۲ روز تعطیلات پنج‌شنبه و جمعه و یک روز از هفته را هم معلمان بالای ٢٠ سال سابقه، تعطیل‌اند و چون در تقویم آموزشی این یک روز به لحاظ نداشتن معلم متخصص جایگزین و پُر نمی‌شود، ازگردونه آموزشی خارج می‌باشد. تعطیلی یک ماهه دانش‌آموزان در وسط سال هم که اضافه گردد، برابر با یک سکته بزرگ تحصیلی است. برگرداندن دانش‌آموزان به ادامه آموزش پس از آن امری بسیار دشوار برای معلمان خواهد بود.»
این مدیر با تجربه در حالی وقفه را در فرآیند آموزش برای دانش‌آموزان و خانواده‌های آنها و حتی معلمان سم می‌داند، می‌گوید: «اگر مسئولین مربوطه این طرح را بر این مبنا در نظر گرفته‌اند که در ایام تعطیلات دانش‌آموزان قادر به حفظ روند مدرسه از طریق انجام تکالیف مربوطه هستند، چنین امکانی تقریبا غیر ممکن است؛ چرا که دانش‌آموزان ما به انجام تکالیف صرفا در پایان تعطیلات عادت کرده‌اند.»
کریمی اجرای این طرح را بدون در نظر داشتن زیر بنای لازم برابر با اُفت تحصیلی شدید دانش‌آموزان می‌داند.
وی معتقد است ساعات آموزشی برای دانش‌آموزان صرفا مطالب کتب درسی نیستند که معلمان با سرعت بخشیدن به روند تدریس با توجه به زمان موجود آن را به اتمام برسانند.
وی می‌گوید: «مسئولین امر باید در نظر داشته باشند که دانش‌آموزان ما نیاز به آموختن آموزه‌های زندگی نیز دارند که با محدود کردن ساعات آموزشی به علت کاهش آلودگی هوا هم آموزش و پرورش به اهداف تربیتی خود نمی‌رسد و هم آلودگی هوا کاهشی نخواهد داشت. نباید از خاطر برد که رعایت اموری که باید در جهت آلودگی هوا انجام شود، جزو همان آموزه‌هایی است که می‌توان ساعات تعلیم و تربیت را به آموزش آنها اختصاص داد. بنابراین صرف تعطیلات، آلودگی هوا کم نمی‌شود.»
تعطیلات بدون برنامه‌ریزی مفید نخواهد بود
معمولا نظام آموزشی هر کشوری برنامه‌های اجرایی مدارس و برنامه‌های اوقات فراغت را بر اساس استراتژی‌های مورد نظر طراحی و اجرا می‌کند و بر اساس اهداف و استراتژی‌هاست که تصمیم می‌گیرند چه مواقع، چه فصل و چه زمانی را تعطیل کنند؟
در اکثر کشورها تعطیلات اصلی آموزشی در تابستان است و دولت خانواده‌ها را به استراحت، سفر، گردشگری و مهارت‌آموزی تشویق می‌کنند؛ اما نکته قابل توجه آن است که پیش از هر اقدامی باید زیربنای لازم برای آن ایجاد شود. متاسفانه در بسیاری از موارد دیده می‌شود که پس از اجرای طرح در پی آسیب شناسی آن بر می‌آیند.
یوسفعلی رضایی، کارشناس تعلیم و تربیت پیرامون آنکه تعطیلی مدارس راهکار مناسبی در جهت کاهش آلودگی هوا می‌باشد یا خیر؟ می‌گوید: «قطعا مسئله آلودگی هوا، محیط زیست یا زلزله در کار آموزش و پرورش تاثیر دارد، اما تعطیلی مدارس برای کاهش آلودگی هوا راهکار اساسی و مناسب نیست.»
وی همچنین می‌افزاید: «شاید از بعضی جهات تعطیلی مدارس تاثیر ناچیزی در کاهش آلودگی هوا داشته باشد، اما قطعا راهکار اساسی و مطلوبی به نظر نمی‌آید. این در حالی است که امسال نیز شاهد آن بودیم و علی‌رغم تعطیلی مدارس و کاهش تردد دانش‌آموزان در سطح شهر و کاهش تردد وسایل نقلیه، به دلایل فنی دیگر، غلظت آلاینده‌ها و استمرار وضعیت نامناسب ادامه یافت.»
رضایی در حالی که معتقد است اساسا هر تعطیلاتی که برایش برنامه‌ریزی نداشته باشیم مفید نخواهد بود، می‌گوید: «شاید این تعطیلات آسیب‌رسان هم باشد. فرق چندانی ندارد چه به صورت کوتاه و تعطیلی مقطعی و چه به صورت طولانی مدت باشد؛ بنابراین تصمیم‌گیری برای تعطیلات و اعلان قبلی به مردم حتی برابر یک روز ضروری است، چه برسد به چند روز. در غیر این صورت همان‌گونه که گفتم غافلگیرانه خواهد بود و همه دچار رفتار انفعالی خواهند شد و قطعا آسیب‌زاست.»
یوسفعلی رضایی، عضو انجمن روانشناسان ایران ضمن اشاره به چالش‌برانگیز بودن این تعطیلات می‌گوید: «در تعطیلاتی که همه به دلیل آلودگی هوا و شرایط اضطراری تجربه کردیم نه تنها والدین، بلکه مدارس نیز دچار چالش شده‌اند. در این گونه موارد که تماما آسیب است؛ والدین نیز به علت عدم آرامش کاری از دستشان ساخته نیست.»
وی همچنین می‌افزاید: «دانش‌آموزان در خانه یا خارج از خانه سرگردان می‌شوند و مدارس نیز به دلیل عدم اجرای سر فصل‌های آموزشی از دروس عقب می‌مانند. دبیران و مدیران فرصتی برای جبران این برنامه‌ها ندارند. بنابراین همه ضرر خواهند دید.»
وی در پایان نیز تکمیل می‌کند: «اگر این تعطیلات قابل پیش‌بینی باشد؛ همه می‌توانند برنامه‌ریزی کنند و به عنوان یک فرصت از آن استفاده ببرند. البته در موارد اضطراری رسانه‌ها و سازمان‌های مدیریت بحران باید با آموزش و توانمندسازی مردم از آسیب‌های بیشتر پیشگیری کند.»
